Nederland heeft de strengste richtlijn voor alcoholconsumptie in Europa en de Westerse wereld, namelijk: drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.
Deze richtlijnen, ook wel aangeduid als laag-risico consumptie-aanbevelingen, verschillen nogal tussen landen. In Europa varieert deze van “drink niet of maximaal één glas (10 gram alcohol) per dag “ voor zowel mannen en vrouwen voor Nederland tot “maximaal 4 glazen (40 gram alcohol) per dag voor mannen en 2 glazen per dag voor vrouwen gedurende 5 dagen per week” voor Polen[1].
Het gebruik van glazen bij deze adviezen is lastig, omdat de definitie van dat (standaard)glas ook kan verschillen per land. Nederland bijvoorbeeld hanteert 10 gram per standaardglas wijn, bier of gedistilleerd, terwijl Oostenrijk (20 ramg alcohol) en Tsjechië (16-18 gram alcohol) veel grotere standaardglazen hanteren en het Verenigd Koninkrijk (8 gram alcohol per glas) juist kleinere. Daarom staan er in de figuur hieronder een willekeurig aantal Europese alcoholrichtlijnen grafisch weergeven als gemiddeld aantal aanbevolen grammen alcohol per dag voor mannen en vrouwen.
Adviezen ten aanzien van alcoholconsumptie worden in Nederland opgesteld door de Gezondheidsraad[2] en uitgedragen door het Voedingscentrum[3]. De Gezondheidsraad is een onafhankelijke wetenschappelijke adviesraad met als wettelijke taak regering en parlement te adviseren op het brede terrein van de volksgezondheid en gezondheidszorg. Een belangrijk onderdeel van het advies betreft het advies over voeding en dus ook over alcoholconsumptie.
Nieuwe richtlijnen worden uitgebracht wanneer deze aanpassing behoeven, in de praktijk werden er adviezen uitgebracht in 1986, 2006 en 2015. Het laatste advies uit 2023 betrof de vraag of de bestaande voedingsadviezen ook gelden mensen met hart- en vaatziekten[4], waarbij de Gezondheidsraad hun alcoholconsumptie advies ook voor deze groep handhaaft.
In 2006 gaf de Gezondheidsraad nog aan dat degenen die alcohol gebruiken worden geadviseerd om dit te beperken tot twee standaardglazen (mannen) of één standaardglas (vrouwen) per dag[5], terwijl het advies in 2015, zoals gezegd luidt: drink niet of in ieder geval niet meer dan één glas per dag. Het verschil tussen de twee richtlijnen heeft niet te maken met nieuwe wetenschappelijke inzichten, maar meer met veranderde procedures voor het ontwikkelen van richtlijnen. Daar waar in 2006 een alcoholconsumptie niveau werd geadviseerd waarbij de risico’s te overlijden werden verminderd dan wel niet werden vergroot, wordt in 2015 een alcoholconsumptie niveau geadviseerd dat past bij een zo laag mogelijke kans te overlijden. Dit verschil wordt geïllustreerd in de volgende figuur van de J-curve[6].
De figuur toont een voorbeeldcurve die het verband weergeeft tussen alcoholconsumptie in standaardglazen per dag op de horizontale as en de kans te overlijden in tientallen procenten op de verticale as. De curve laat zien dat de kans te overlijden eerst daalt en daarna stijgt; een zogenaamde J-vorm. Uit deze curve volgt dat de kans te overlijden aan alle oorzaken lager is voor lichte en matige drinkers (aangegeven met de groene horizontale dubbele pijl) dan niet-drinkers en overmatige en zware drinkers. Bij 2 tot 4 consumpties voor respectievelijk vrouwen en mannen is de kans ongeveer gelijk aan niet-drinkers. De laagste kans te overlijden treedt op bij de rode verticale pijl, ongeveer 6 gram alcohol per dag voor zowel mannen als vrouwen.
De gezondheidsraad heeft, strevend naar een optimale gezondheid, gesteld dat één half glas per dag (6 gram alcohol) geen praktisch advies is en daarom maar zegt, drink niet of in ieder geval niet meer dan één glas per dag. Dit terwijl er tot 2 of 4 glazen per dag voor respectievelijk vrouwen en mannen een lager (of in ieder geval geen hoger) risico is te overlijden.
Andere landen gebruiken dezelfde wetenschappelijke gegevens, maar komen tot andere aanbevelingen. Dit heeft dus te maken met de interpretatie van die wetenschappelijke gegevens. Het advies in Nederland is gericht op het streven naar het best mogelijke gedrag voor de gezondheid en niet, zoals in andere landen, het voorkomen van een hoger risico te overlijden.
[1] https://knowledge4policy.ec.europa.eu/health-promotion-knowledge-gateway/national-low-risk-drinking-recommendations-drinking-guidelines_en
[2] https://www.gezondheidsraad.nl/
[3] https://www.voedingscentrum.nl/nl.aspx
[4] https://www.gezondheidsraad.nl/onderwerpen/voeding/alle-adviezen-over-voeding/richtlijnen-goede-voeding-voor-mensen-met-hart–en-vaatziekten-door-atherosclerose
[5] https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2006/12/18/richtlijnen-goede-voeding-2006#:~:text=De%20Gezondheidsraad%20geeft%20aan%20degenen,maag%20en%20hart%20en%20vaten.
[6] Zie voor uitleg van de J-curve elders op deze website